HISTORIA WALK NA PRZYCZÓŁKU WARECKO – MAGNUSZEWSKIM W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ
Mniszew to miejscowość leżąca u ujścia Pilicy do Wisły. W 1977 roku oddano tu do użytku zwiedzających Skansen Bojowy I Armii Wojska Polskiego, położony w miejscu dawnych pozycji obronnych z sierpnia 1944 roku. Skansen usytuowany jest przy drodze krajowej nr 79 Warszawa – Tarnobrzeg. Eksponowane na terenie obiektu uzbrojenie ( m.in. stanowiska obronne,transzeje, w których umieszczono oryginalne czołgi, działa przeciwpancerne, amfibie, wyrzutnie pocisków ) umieszczone są na wydmach porośniętych karłowatym, sosnowym lasem. Eksponaty ilustrują warunki w jakich toczyły się walki na przyczółku.W części frontowej skansenu, na postumencie stoi czołg, upamiętniający walki w Mniszewie oraz 6- metrowy krzyż poświęcony „PAMIĘCI POLEGŁYM”.
W 1944 roku, po wkroczeniu na ziemie polskie I Armii Wojska Polskiego generała Zygmunta Berlinga, armia ta otrzymała zadanie wsparcia jednostek radzieckich Armii Czerwonej w walkach obronnych o utrzymanie przyczółka, który oparł się na linii rzeki Pilicy i Radomki. Niemcy nie docenili znaczenia przyczółka warecko – magnuszewskiego, a ich ostateczny atak złamał się pod Studziankami, które przechodziły z rąk do rąk aż 7 razy! Była to największa bitwa stoczona przez polskie czołgi na froncie wschodnim, dlatego też po wojnie nazwano miejscowość Studzianki Pancerne a w 1978 roku zostały odznaczone Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy.
1 sierpnia wojska 1 Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej przeprawiły się przez Wisłę w rejonie Mniszewa oraz Ryczywołu i opanowały przyczółek.
3 sierpnia żołnierze radzieccy zajęli Studzianki i dotarli w rejon Głowaczowa.
W dniach 6 -8 sierpnia odziały I Armii Wojska Polskiego przegrupowały się w rejon Łaskarzewa oraz Wilgi i rozpoczęły przeprawę pod Tarnowem i Skurczą. Rozpoczął się marsz polskich jednostek w kierunku przyczółka: 3 Dywizji Piechoty im. R. Traugutta, 2 Dywizji Piechoty im. H. Dąbrowskiego oraz 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, dowodzonej przez gen. Jana Mierzycana, która już 9 sierpnia 1944 roku przeprawiła się przez Wisłę. W tym czasie Niemcy zajęli Grabnowolę i podeszli pod Studzianki. Przeciwnikiem polskich czołgistów były doborowe niemieckie oddziały.Dywizja Pancerno- Spadochronowa ,,Herman Goring”, 19 Dywizja Pancerna i 45 Dywizja Grenadierów, które dążyły do likwidacji przyczółka. Mimo silnych bombardowań niemieckiego lotnictwa Luftwaffe nie zdołano zatrzymać zbliżającej się ofensywy. 1 Brygada Pancerna w ciągu 32 godzin miała pod ostrzałem przeprawić przez Wisłę 2 pułki czołgów i zmotoryzowany batalion piechoty.
9 sierpnia przeprawiono 18 czołgów i musiano przerwać przeprawę ze względu na silne niemieckie bombardowanie.
10 sierpnia 1 Brygada Pancerna stoczyła najtrudniejszą walkę. Zanim podeszła do natarcia została ostrzelana w rejonie Górnej Łękawicy przez czołgi i artylerię niemiecką.
11 sierpnia 1944 roku Niemcy zostali ostatecznie wyparci ze Studzianek.
14 sierpnia zamknięto lukę w przyczółku a 15 sierpnia zniszczono uwięzione w kotle siły niemieckie.
17 sierpnia rano 1 Brygada Pancerna przekazała swoje odcinki oddziałom radzieckiego 4 korpusu piechoty gwardii i wróciła na prawy brzeg Wisły do dyspozycji dowódcy 1 Armii WP gen. Z. Berlinga.
Nie był to jednak całkowity koniec walk , bo następnym etapem było forsowanie rzeki Pilicy, o którą oparte były pozycje niemieckie i polsko-radzieckie.
Jednocześnie z 1 Brygadą Pancerną walczyły oddziały 3 Dywizji Piechoty, dowodzone przez gen. bryg. S. Golickiego, które 9 sierpnia przeprawiły się przez Wisłę.Żołnierze tej dywizji najcięższe walki stoczyli w dniach 14-15 sierpnia, nacierając wspólnie z oddziałami radzieckimi w kierunki Zosina w celu opanowania szosy Warka-Radom. Wówczas to opanowano silnie broniony przez hitlerowców Zakrzew.
W oddziałach na przyczółku warecko-magnuszewskim brała również udział 2 Dywizja Piechoty dowodzona przez płk. A. Śliwickiego, która po przeprawieniu się przez Wisłę po moście
zbudowanym przez polskich saperów w celu określenia sił nieprzyjaciela zluzowała 15 sierpnia 1944 roku oddziały 29 Korpusu Piechoty Gwardii i przeszła do obrony rubieży
Boguszków-Zakrzew-Zosin.
W walkach na przyczółku aktywnie uczestniczyło lotnictwo polskie z 1 Dywizji Lotniczej, której 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego ,,Warszawa” stoczył pierwszą walkę w dniu 23 sierpnia1944 roku koło Warki, atakując obronę hitlerowską w tym rejonie. Był to chrzest bojowy pilotów ludowego lotnictwa polskiego.
Związki taktyczne i oddziały I Armii Wojska Polskiego prowadziły działania na przyczółku do 12 września1944 roku, a następnie przegrupowane ruszyły w kierunku Pragi-prawobrzeżnej dzielnicy Warszawy.
14 stycznia 1945 roku z przyczółka wyszło uderzenie rozpoczynające wielką ofensywę styczniową w wyniku której Niemcy utracili Warszawę, Łódź, Bydgoszcz i Poznań, a 31 stycznia
dotarło nad Odrę.
W walkach na przyczółku warecko-magnuszewskim brała udział także piechota. Zasadniczym jej uzbrojeniem były karabiny, pistolety maszynowe, rusznice przeciwpancerne i lekkie moździerze. Żołnierze musieli kryć się na stanowiskach obronnych.
Kawaleria pod Warką i Magnuszewem początkowo działała w drugim rzucie armii, w końcowej zaś fazie zluzowała pod Mniszewem część sił 3 Dywizji Piechoty i tym samym przeszła do obrony.
Walki na przyczółku warecko-magnuszewskim zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie ,,Studzianki-Warka 10.VIII-12.IX.1944”. W 1977 r.Magnuszew został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy.
W Studziankach Pancernych w1964 roku odsłonięto pomnik-mauzoleum i tablice z nazwiskami poległych w walkach o przyczółek żołnierzy polskich i radzieckich.
Większość Polaków została pochowana na cmentarzu w Magnuszewie a radzieccy żołnierze mają mogiły w Garwolinie.